نویسنده: حمید ضیایی‌پرور
چه تضمینی هست اطلاعاتی که روی وب منتشر می‌شود توسط دیگران به‌طور غیرمجاز کپی‌برداری و باز انتشار نشود؟
اگر موسیقی یا فیلم یا کلیپی روی شبکه اینترنت منتشر شود چه قوانین و مقرراتی حفاظت از حقوق تولید‌کنندگان این آثار را تضمین می‌کند و اگر کسی یا دستگاه و گروه‌هایی چنین اعمالی را مرتکب شوند چه تدابیری برای پیگرد قضایی آنها اتخاذ می‌شود؟
همین ابتدای بحث باید تصریح کرد که در فضای وب ایرانی اساسا صحبت از کپی‌رایت و حقوق مؤلفان و تولید‌کنندگان آثار بی‌مفهوم است چون چیزی به نام کپی رایت نه در فضای واقعی و نه در فضای مجازی در ایران وجود ندارد، پس آنچه گفته می‌شود در باره فضای وب خارجی است.
طبق تعریف دانشنامه ویکی‌پدیا «کپی‌رایت، (حق تکثیر یا حق نشر) یک مجموعه از قوانین انحصاری است که به وسیله دولت برای تنظیم روش یا شیوه یا چگونگی بیان اطلاعات و ایده‌ها برای مدتی محدود تصویب شده‌است. کپی‌رایت ممکن است در گستره وسیعی از خلاقیت‌ها و کارهای هنری و کارهای از این دست وجود داشته باشد. این قانون حوزه کارهای ادبی، سینمایی، تولید موسیقی، ضبط صدا، نقاشی، عکاسی و نرم‌افزار، نمایش‌های زنده، پخش برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی و طراحی‌های صنعتی را شامل می‌شود.» اساسی‌ترین معاهده درباره کپی‌رایت معاهده برن مصوب 1886 است، ایران یکی از معدود کشورهایی است که تا‌کنون به این معاهده نپیوسته است، با این وجود قوانینی در داخل کشور و توسط مجلس شورای اسلامی درباره حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و نیز تولید‌کنندگان نرم‌افزار تصویب شده است که تنها دایره ملی دارد.
علامت اختصاری کپی رایت برای هر مطلبی در فضای سایبر © و یا (C) است. ممکن است به جای این علامت جمله‌ای مانند تمام حقوق نشر برای این اثر محفوظ است درج شود، در هر صورت هر نوع اطلاعاتی که در فضای سایبر و رسانه‌های مجازی اینترنتی منتشر می‌شود می‌تواند تحت حفاظت از قوانین کپی رایت قرار گیرد. تشخیص اینکه چه اثری کپی غیرمجاز شده است با دادگاه است و متخلفان می‌توانند مجازات‌های سنگینی را متحمل شوند.
البته اگر شما به دور و بر خودتان در ایران نگاهی بیندازید متوجه می‌شوید که انبوهی از نمونه‌های نقش کپی‌رایت قابل لمس است، از چند 10گیگابایت نرم افزار توی هارد‌دیسک لپ‌تاپتان تا سی‌دی‌های غیرمجازی که از سی‌دی‌فروشی سر کوچه خریداری کرده‌اید و انبوهی از اطلاعاتی که از سایت‌های دیگران کپی کرده و در وبلاگتان مورد استفاده قرار داده‌اید و فیلم‌ها و موزیک‌هایی که به‌طور غیرمجاز دانلود کرده‌اید. حتی اگر از نمایشگاه‌های تخصصی ای‌تی ایرانی مانند الکامپ یا رسانه‌های دیجیتال بازدید کرده باشید دیده‌اید که پر رونق‌ترین غرفه‌های این نمایشگاه‌ها، غرفه فروش سی‌دی‌های پکیج شده غیرمجاز بوده است که گونی گونی به فروش می‌رسد.
در فضای وب ایرانی که مسئله از همه بغرنج‌تر است، به محض انتشار اطلاعات یا گزارش دست اولی در رسانه‌های تولید کننده، ده‌ها و صدها منبع دیگر آن را کپی‌پیست کرده و اقدام به باز انتشار آن در اینترنت می‌کنند، به‌طوری که گاهی پیدا کردن صاحب اصلی اثر بسیار مشکل است چرا که اثر اولیه حالا صدها صاحب پیدا کرده است. براساس نتایج یک بررسی جدید اعلام شد که در فاصله ماه‌های مارس تا ژوئیه سال 2010، بیش از 400هزار نسخه غیرمجاز از مقاله‌های پایگاه‌های اینترنتی خبری در آمریکا، مجددا به‌صورت آنلاین منتشر شده‌اند. یک نهاد نظارتی سایت‌های اینترنتی اعلام کرد که 44هزار و 906پایگاه اینترنتی در انتشار مجدد و غیرقانونی مقاله‌ها شرکت داشته‌اند.
هر چند دست نهادهای ناظر بین‌المللی به اغلب این کپی‌کنندگان غیر مجاز نمی‌رسد اما واقعیت این است که اگر روزی ایران به معاهده کپی رایت بپیوندد احتمالا بسیاری از فعالیت‌های اینترنتی در ایران متوقف خواهد شد چرا که فرهنگ رعایت حقوق مؤلفان در ایران چندان قابل درک نیست و به همین جهت حتی بسیاری از کاربران اینترنت در ایران احساس می‌کنند آنچه در اینترنت منتشر می‌شود به منزله انتشار عمومی است و هر کس می‌تواند آن محتوا، اعم از فیلم و صوت و متن را باز انتشار کند.
نظرات